روش های تکثیر بونسای (قلمه، بذر، پیوند)

روش های تکثیر بونسای میتونه متفاوت باشه و شما میتونید با یکی از این روش ها این گیاه رو تکثیر کنید. بونسای، که به نوعی یک درختچه کوچک و زیباست، به روش‌های مختلفی می‌تونه تکثیر بشه. این روش‌ها شامل کاشت بذر، قلمه زدن ساقه، پیوند زدن و خواباندن هوایی هستن. هر یک از این روش‌ها نیاز به مهارت خاصی ندارن و با کمی دقت و تمرین می‌تونید اون‌ها رو انجام بدید. در این مقاله از سری مقالات سایت تشخیص گیاهان آپارتمانی با عکس، به توضیح این روش‌ها برای تکثیر بونسای آپارتمانی می‌پردازیم. پس با ما همراه باشید تا با این روش‌ها آشنا بشید.

تکثیر بونسای با بذر

اگر می‌خواهید بونسای رو با کاشتن بذر تکثیر کنید، باید صبور باشید و زمان و فضای کافی هم داشته باشید. این روش خیلی هم ارزون در نمیاد و هزینه بالایی رو باید متقبل بشید. می‌تونید بذرها رو در زمستان از درختان مختلف جمع کنید و یا از فروشگاه‌های معتبر بخرید. وقتی بذر می‌خرید، به تاریخ روی بسته نگاه کنید تا مطمئن بشید که تاریخ مصرفش نگذشته، چون بذرهای قدیمی رشد نمی‌کنن و به اصطلاح قوه ی نامیه ی خودشون رو از دست میدن.

اگه بذرها رو خودتون جمع کردید، برای پرورش بونسای، بذرها رو یک مدتی در ظرف آب بذارید. بذرهایی که روی آب می‌مونن رو دور بریزید چون این‌ها سبز نمی‌شن. بذرهایی که پوستشان ضخیم هست رو برای مدتی در آب بخیسونید تا پوستشون نرم بشه.

خیلی از باغبان‌هایی که توی ایران بذر می‌کارند، هر کدام روش خاص خودشون رو دارن. ولی روشی که ما پیشنهاد می‌کنیم و خودم هم در خانه استفاده می‌کنم، نتیجه خوبی میده. از جعبه‌هایی که به شکل مستطیل مکعبی هستن و عمق کمی دارن، استفاده کنید. این جعبه‌ها برای کاشتن هر نوع بذری در خانه مناسب‌تر و راحت‌تر هستن. طول و عرض این جعبه‌ها بیشتر از عمق‌شان هست، بنابراین می‌تونید بذرهای بیشتری روی سطح اون‌ها بکارید. به خاطر عمق کم این جعبه‌ها، آب کمتری در اون‌ها جمع می‌شه و نور و رطوبت بهتر و یکنواخت‌تر در اون‌ها پخش می‌شه.

مراحل تکثیر بونسای با بذر

برای شروع تکثیر بن سای با بذر، ابتدا چند تا سوراخ کف جعبه ایجاد کنید تا آب اضافه راحت خارج بشه. بعد یک چهارم ارتفاع جعبه رو با سفال خرد شده یا شن درشت پر کنید. روی اون یه ترکیب مساوی از خاکبرگ یا پیت ماس، خاک باغچه و ماسه شکسته زبر بریزید تا حدود دو تا سه سانتی‌متر از بالای جعبه خالی بمونه.

حالا وقتشه که جعبه رو آبیاری کنید و صبر کنی تا آب اضافه از سوراخ‌های زیر جعبه خارج بشه و دیگه هیچ آبی ازش چکه نکنه. بعد می‌تونید یه لایه نازک پرلایت روی خاک بریزید تا بتونید بذرها و فاصله‌شون رو خوب ببینید. با یه چوب یا وسیله دیگه، شیارهای باریکی روی سطح خاک درست کنید و بذرها رو با فاصله حدود ۳ تا ۴ سانتی‌متر توی شیارها بکارید.

بعد از کاشت بذرها، دو برابر قطر بذرها رو با خاکبرگ الک شده بپوشونید و با اسپری آب، خاکبرگ رو خوب مرطوب کنید. اگه بذرها خیلی ریز هستن، به جای اینکه دفنشون کنید، به‌آرومی روی یه لایه خزه یا خاکبرگ الک شده بپاشید.

جعبه رو یک سال بیرون از خونه نگه دارید (به‌جز تو فصل یخبندان) و مرتب بهش سر بزنید و مراقبش باشید.

هیچ‌وقت بذرهای کاشته شده رو از بالا آبیاری نکنید، چون آب از بالا باعث میشه بذرها به عمق بیشتری فرو برن و نتیجه ای رو نداشته باشیم. همیشه با اسپری آبپاشی کنید تا بذرها سر جاشون بمونن و آسیبی به ساختمان شون نخوره.

بعد از یک سال، جعبه کاشته شده رو به یه جای سربسته و بدون جریان هوا ببرید تا گیاه بتونه رشد رویشی خودش رو شروع کنه. با دقت و با استفاده از یه قاشق یا بیلچه ظریف، نهال‌ها رو یکی یکی از بستر کشت در بیارید. ریشه‌های کج و دراز رو ببرید و فقط ریشه‌های کوتاه رو نگه دارید.

برای هر نهال، یه گلدون حدوداً ۷ تا ۸ سانتی‌متری در نظر بگیرید. گلدون رو با خاک مناسب که خوب زهکشی بشه پر کنید و نهال رو توی هر کدوم بکارید. بعدش هم به هر نهال آب بدید تا خوب جا بیفته.

تکثیر بونسای با قلمه

قبل از اینکه به قلمه زدن بپردازید، باید یه مخلوط خاکی درست کنید که بتونید قلمه‌هاتون رو بهش بچسبونید و ریشه در بیارید.

برای قلمه زدن گیاه ها توی خونه و تکثیر بن سای به این روش، باید یه مخلوط استفاده کنید که شامل دو قسمت ماسه یا پرلایت شده، یک پارت خاکبرگ خوب و مقداری پودر قارچکش باشه. بهترین زمان برای قلمه زدن این گیاه ها توی خونه، بهار و تابستونه و دمای مورد نیازش میان 18 تا 22 درجه سانتی‌گراد هست.

برای قلمه زدن گیاه ها توی فضای باز هم باید یه مخلوط استفاده کنید که شامل دو قسمت ماسه، یک پارت خاکبرگ و یه پارت خاک رس یا خاک باغچه باشه؛ شما می تونید با خرید کود برای گیاهان آپارتمانی از رشد ایده آل گیاه هاتون مطمئن بشید. بهترین دما برایش حدوداً 8 تا 12 درجه سانتی‌گراد هست و بهترین زمان برای قلمه زدن به طور کل، زمستونه.

قلمه‌ها دو نوع هستن، یکی قلمه سرشاخه که چوبش نرمه و دیگری قلمه میان‌شاخه یا (خشبی) که چوبش سخت هست.

برای تکثیر بن سای به روش قلمه زدن، اولین قدم اینه که سرشاخه یا شاخه‌ی مورد نظر رو از زیر بند پنجم با چاقوی تیز ببرید. باید حداقل 5 بند یا گره رو داشته باشه.

این روش خیلی ساده و مطمئن هست. گیاه هایی که با قلمه تکثیر می‌شن، همه خصوصیات گیاه اصلی رو حفظ می‌کنن.

نحوه تکثیر بونسای با قلمه

قلمه‌ها باید به صورت مورب برش بخورن تا آوندهای اون له نشه، چه سرشاخه (که چوب نرمه) و چه میان‌شاخه (که چوب سخته). باید حدود یک سوم قلمه رو از برگ‌ها و جوانه‌های زیرین جدا کنید که توی خاک نپوسه. انتهای بریده رو به پودر یا مایع هورمون ریشه‌زا غوطه کنید. برای خرید سم و قارچکش میتونید از طریق سایت گلت اقدام کنید.

هیچ وقت قلمه‌ها رو با فشار به داخل خاک فرو نکنید. بهتره با استفاده از یک چوب باریک یا مداد یه حفره کوچیک در خاک درست کنید و قلمه رو داخلش قرار بدید، بعد خاک رو اطرافش فشرده کنید. حواستون به این باشه که فاصله بین قلمه‌ها به اندازه‌ای باشه که برگ‌های دو قلمه به هم برنخورن.

محل برش‌ها رو می‌تونید با چسب پیوند یا حتی پودر زغال یا خاکستر سیگار بپوشونید. این کار باعث می‌شه شیره‌ی گیاه خارج نشه و قلمه از حملات آفات و بیماری‌ها هم محافظت بشه و بتونیم گیاه سالمی رو رشد بدیم.

برای قلمه‌های گیاهان گوشتی مثل خرفه، بعد از برش از ساقه اصلی، بهتره قلمه رو دو سه روز در یه محل خشک و تا حدی تهویه‌شده قرار بدید تا به میزان لازم شیره یا آبش رو از دست بده و به اصطلاح چروک بخوره، بعد از اون می‌تونید به کاشتن بپردازید.

قبل از کاشتن قلمه‌ها در فضای باز، بهتره اون‌ رو حدود یک سال توی یه گلخانه بدون وسایل گرمازا قرار بدید و خاک گلخانه رو مرطوب نگه دارید. بعد از گذشت این مدت، ریشه‌های رویش‌یافته از سوراخ‌های زهکشی گلدان خوب قابل مشاهده هستن.

هر قلمه رو به آرامی از گلدان بیرون بیارید و ریشه‌های بلند و زیاد رو هرس کنید. بعد اون‌ها رو در گلدان‌های کوچک پلاستیکی با ارتفاع حدود هفت، هشت سانتیمتر که زهکشی خوبی دارن، بکار ببرید. سال بعد هم به همین روش مراقبت کنید و صبر کنید تا بتونید اون‌ها رو در فضای باز کاشته و پرورش بدید. اما قلمه‌هایی که داخل خونه می‌خواید کاشته بشن، پس از ریشه دار شدن در گلدان‌های کوچک و با خاک مناسب بکار ببرید.

تکثیر بونسای با روش پیوند

پیوند زدن بن سای کاری ست که برای چند دلیل استفاده می‌شه، اما اصلی‌ترینش این هست که رشد بن سای رو تسریع و بهتر می‌کنه. فکر کنید مثلاً یه بن سای میوه دهنده دارید که می‌خواید به یه درخت دیگه از همون خانواده پیوند بزنید. قبل از این که شروع به کار کنید، باید مطمئن بشید که قلمه یا جوانه‌ای که می‌خواید برید و به درخت دیگه بزنید، از همون خانواده‌ی درختی‌ها باشه.

مراحل تکثیر بونسای با روش پیوند

بعد از آماده کردن قلمه یا ترکه با یک چاقوی تیز، دو طرف انتهایی ساقه‌ی قلمه یا ترکه رو برش می‌زنیم تا یه برش سه گوشی به وجود بیاد. با همون چاقو، یه شکاف نازک روی ساقه‌ی اصلی در عرض و طول ایجاد می‌کنیم. بخش سه گوشی رو که قبلاً آماده کرده بودیم، داخل ساقه‌ی اصلی قرار می‌دهیم تا به خوبی با هم پیوند بخورند. بعدش از نوار پلاستیکی شفاف استفاده می‌کنیم که دور اطراف پیوند بسته شه و محکم بمونه. این کار به اصطلاح “باندپیچی” معروفه. نوار رو تا دور قسمتی از ساقه‌ی اصلی که برش نخورده باشه و بالای ساقه‌ی ترکه بپیچیم. بعد از یک سال، نوار پلاستیکی رو باز می‌کنیم. بعد از دو سال، می‌بینیم که قسمت پیوند با تنه‌ی اصلی یکی شده و زخم هم بهبود پیدا کرده. این روش رو می‌شه استفاده کرد برای افزودن شاخه‌ای به بخشی از بن سای یا سرشاخه‌ی آن تا بهش بیشتر حجم بدیم و زیباتر بشه، ولی حتماً باید نکات رو رعایت کنید که گفته شد.

تکثیر بونسای با روش خوابانیدن هوایی

این روش تکثیر بن سای خیلی شبیه به یک جادوی کوچکه! فکر کنید به یک حقه ای که می‌توانیم باهاش سریع و آسان درختچه بن سای بسازیم و از دیدنش لذت ببریم.

به این روش جادو میگیم چون مراحل ریشه‌زنی روی ساقه‌هایی که هنوز به گیاه وابسته‌اند رو به سرعت و آسانی انجام می‌دهیم. از طرفی، اگر بتونیم جریان شیره‌ی گیاه رو در یک نقطه از شاخه‌ها متوقف کنیم، این می‌تونه توانایی ریشه‌زنی رو در محل برش برای تکثیر بن سای افزایش بده.

در اوایل بهار، زمانی که گیاهان در حال رشد و شکوفه‌دهی هستند، برای تکثیر بن سای از شاخه‌هایی از درختان یا درختچه‌ها که شاخه‌های زیبایی حول تنه دارند (مثلاً افرا، انجیر، پسته، فیکوس‌های الاستیکا و بنژامین و غیره) استفاده می‌کنیم.

ابتدا خزه رو در آب گرم می‌خیسانیم و سپس آب اضافی اونها رو به میزان مناسبی که خزه‌ها مرطوب بشن، از اونها خارج می‌کنیم.

سپس یک نوار از پوست شاخه‌ی انتخاب شده رو زیر قسمتی که چندین شاخه داره، با عرض حدود ۲/۵ سانتی‌متر از ساقه جدا می‌کنیم و سپس کل قسمت بریده شده رو با پودر یا مایع هورمونی ریشه‌زا می‌پوشانیم.

بعد یه تکه نایلون سیاه، به اندازه‌ای که از پوست شاخه جدا کردیم، برش میدیم و یک طرف اون رو به پایین بخش برش ایجاد شده بسته می‌کنیم و اون رو با نایلون پیچیده یا بسته‌های پلاستیکی محکم می‌کنیم تا آب و مواد غذایی در هنگام تکثیر بن سای، از اون خارج نشه. سپس با خزه مرطوب، محل برش رو کاملاً می‌پوشونیم و سر دیگر نایلون رو هم با توجه به نکات گفته‌شد، بسته و به شکلی که هوای داخل نایلون نتونه خارج بشه، محکم می‌کنیم.

در این شرایط، محل برش به طور اصطلاح به شکلی متکایی کوچک تشکیل می‌شه و در این محل، بن سای شروع به ریشه‌زنی می‌کنه. در اواخر تابستان، این متکا رو با وسیله‌ای تیز از زیر شاخه جدا کرده و شاخه رو از مادر باز می‌کنیم و با دقت و آرامش، نایلون و خزه رو از بین ریشه‌ها جدا می‌کنیم و اون رو در یک گلدان با خاک مناسب برای تکثیر بن سای، می‌کاریم و ازش مراقبت می‌کنیم. محل برش روی درخت رو با بتونه‌ی مخصوص می‌پوشونیم.

پس از گذشت یک تا دو سال و پس از رشد ریشه‌ها و شاخه‌ها، در اسفندماه می‌تونیم بن سای رو هرس کرده و در گلدانی با خاک مناسب کاشته و از اون مراقبت کنیم.

تکثیر بونسای با گلدان

یه روش دیگه برای تکثیر بن‌سای اینه که یه گلدون پلاستیکی انتخاب کنید که کمی بزرگتر از ساقه‌ی گیاهی باشه که شاخه رو برداشتید. گلدون رو از بالا تا پایین ببرید و ته اون رو به اندازه‌ای سوراخ کنید که بتونید تنه‌ی درخت رو ازش رد کنید. بعد تنه‌ی بدون پوست رو داخل گلدون بذارید و با پیچوندن سیم دور گلدون، اون رو محکم سر جاش ثابت کنید.

گلدون رو با ترکیبی از خاک که زهکشی خوبی داشته باشه (2 پیمانه پرلایت یا ماسه شکسته، 1 پیمانه پیت ماس و مقداری پودر قارچ‌کش) پر کنید، آبیاری کنید و ازش مراقبت کنید. بعد از اینکه ریشه‌ها داخل گلدون رشد کردن و گیاه نشون داد که ثابت شده، ساقه رو از ته گلدون پلاستیکی ببرید و تا وقتی گیاه کامل پا نگرفته، همون‌جا نگهش دارید و مراقبت کنید. محل برش رو با بتونه مخصوص بپوشونید و بعد از اینکه شاخ و برگ جدید ظاهر شدن، یه بن‌سای خوشگل درست کنید.

امیدواریم این مطلب از تکثیر بونسای بتونه برای شما مفید بوده باشه؛ بنظر شما کدوم یک از روش های تکثیر از بقیه ی روش ها بهتر و کارآمد تره؟