نور خورشید که یکی از مولفه های اصلی برای رشد و رویش همه گیاهان هست، یک رنگ نیست و یک طیف رنگی نداره. نور اگه خورشید رو از منشور رد کنید، میبینید که این نور سفید رنگ از رنگ های مختلفی تشکیل شده. هر یک از این رنگ ها برای مرحله خاصی از رشد گیاه مورد نیاز هست. اما مسئله این هست که امروزه در خانه های آپارتمانی، تامین نور طبیعی برای گیاهان، کمی سخت شده و همه خونه ها به نور دسترسی ندارن. اینجاست که خرید نور رشد گیاه و لامپ های رشد گیاه به کمکمون میان و مشکل کمبود یا نبود نور رو حل میکنن. این لامپ ها از رنگ های مختلف نور تشکیل شدن که هر کدام تاثیر خاصی بر رشد گیاه داره. در ادامه تاثیر انواع نور بر رشد گیاهان رو بررسی میکنیم همراه گلت باشید.
تاثیر انواع نور بر رشد گیاه
هر رنگ نور تاثیر خاص و متفاوت از دیگری بر رشد گیاه داره؛ در ادامه تاثیرات رنگ های مختلف نور رو باهم بررسی میکنیم:
تاثیر نور آبی بر رشد گیاه
رنگ آبی یکی از طیف های ساطع شده از خورشید هست که تاثیر خاصی بر رشد گیاه داره. طول موج نور آبی در محدوده ۴۳۰ تا ۵۰۰ نانومتر هست و انرژی زیادی داره؛ به همین دلیل میتونه انرژی زیادی به گیاه منتقل کنه. گیاه به این انرژی برای رشد و فتوسنتز مخصوصا در مراحل اولیه رشد نیاز داره.
در گیاهان جذب نور آبی وظیفه گیرنده هایی به اسم کریپتوکروم هست. انرژی بالای این طیف نوری در کنار ویژگی های دیگه ای که داره باعث شده کلروفیل سازی رو افزایش بده. از نقش های دیگه نور آبی علاوه بر تاثیر در فتوسنتز، میتوان به افزایش رشد و ضخامت بخش هایی مثل ریشه، ساقه و شاخه و برگ ها اشاره کرد که جذب مواد مغذی رو افزایش میده.
طیف آبی همچنین توانایی کنترل روزنه های گیاه رو داره و میتونه میزان آبی که از دست میده و دی اکسید کربنی که جذب میکنه رو، تنظیم کنه. با این مواردی که گفته شد، استفاده از ال ای دی رنگ آبی برای رشد گیاه، میتونه تاثیر به سزایی در فرایند رشد و فتوسنتز گیاه داشته باشه. در گلخانه ها هم نور آبی به عنوان مناسب ترین نور مورد استفاده قرار میگیره.
تاثیر نور سبز بر رشد گیاه
طول موج نور سبز در محدوده ۵۰۰ تا ۵۷۰ نانومتر هست. این طیف نوری به تنهایی تاثیر خاصی برای رشد گیاه نداره. به همین دلیل به عنوان بد ترین رنگ نور در رشد گیاه شناخته میشه. اما از اونجایی که یکی از طیف های رنگی نور خورشید هست، نمیشه به کلی این رنگ رو بی تاثیر در نظر گرفت. تاثیر نور سبز بر رشد گیاه خیلی کمه و میشه گفت به عنوان مکمل درکنار طیف های رنگی دیگه کاربرد داره. علت کم تاثیر بودن رنگ سبز بر رشد گیاه، این هست که اکثر گیاهان گیرنده ای برای این رنگ نور ندارن یا خیلی کم میتونن جذبش کنن. با توجه به مواردی که گفته شد، اصلا به عنوان رنگ لامپ نوری برای گیاه توصیه نمیشه. اگه برای رشد گیاه از نور سبز استفاده کنید، در بهترین حالت گیاه از رشد باز میمونه و نمیتونه رشد کنه یا رشد ضعیفی خواهد داشت.
تاثیر نور زرد بر رشد گیاه
در بررسی تاثیر انواع نور بر رشد گیاه، باید گفت نور زرد با طول موج ۵۷۰ تا ۵۹۰ میلی متر، تاثیر معمولی بر رشد گیاه داره؛ گاها این تاثیر بسیار کمتر هست به طوری که میشه گفت بی تاثیره. اگه گیاه رو به طور مستقیم در معرض نور زرد قرار بدیم، تولید کربوهیدرات در گیاه به شدت کاهش پیدا میکنه و در نتیجه رشد گیاه با مشکل مواجه میشه و نمیتوان انتظار رشد معمول از گیاه رو داشته باشیم. میتونید از نور زرد برای گیاهانی که به نور کمی برای رشد نیاز دارن، استفاده کنید. اما اگه گیاهتون سایه دوست نیست، این طیف نوری اصلا براش مناسب نیست و رشدش رو به شدت کند میکنه.
تاثیر نور نارنجی بر رشد گیاه
نور نارنجی رنگ یکی دیگر از انواع طیف های چراغ های رشد هست و طول موجی در محدوده ۵۹۰ تا ۶۲۰ نانومتر داره. میشه گفت تاثیری که رنگ نارنجی نور بر رشد گیاه داره، خیلی شبیه به رنگ زرد هست اما به دلیل نزدیکی طول موج نور نارنجی به رنگ قرمز، بازدهی بهتری نسبت به نور زرد داره. ولی باز هم نمیتونه نیاز نوری گیاه رو تامین کنه و توصیه میشه از این رنگ نور به عنوان لامپ رشد گیاه استفاده نکنید. میتونید به عنوان مکمل در کنار رنگ های دیگه مورد استفاده قرارش بدید.
تاثیر نور قرمز بر رشد گیاه
تاثیر گذار ترین نور در فتوسنتز گیاهان، نور قرمز در کنار نور آبی هست. این نور طول موجی در محدوده ۶۲۰ تا ۷۴۰ نانومتر داره و مثل نور آبی انرژی زیادی داره. گیرنده های نوری رنگ قرمز در گیاهان فیتوکروم نام دارن که حساسیتشون به نور قرمز بسیار بالاست و به بهترین شکل ممکن این نور رو جذب میکنن. بررسی های انجام شده نشون میده، طیف رنگی قرمز تاثیر زیادی در رشد گل ها و میوه ها داره و باعث بزرگتر و حجیم تر شدن گل ها و میوه ها میشه. همچنین مشخص شده نور قرمز نقش مهمی در جذب و نگهداری آب در گیاه داره. شما می تونید با خرید لامپ رشد گیاهان سر پیچی می تونید با نور قرمز رشد گیاهان تون رو زیاد تر کنید.
گیاهان هورمونی به اسم متاتوپولین دارن که میتونه تعداد کلروفیل ها رو کنترل کنه و اجازه کاهش کلروفیل رو نمیده. نور قرمز تاثیر مثبتی بر ساخته شدن این هورمون داره و باعث افزایش مقدار متاتوپولین در گیاه میشه. گیرنده های این طیف نوری در اکثر سلول های گیاهی وجود داره و به رشد سیستم ریشه، بزرگ شدن برگ ها و بلوغ گیاه جهت تولید گل و میوه تاثیر زیادی داره.
تاثیر نور سفید بر رشد گیاه
قبل از اینکه در مورد تاثیر نور سفید بر رشد گیاه صحبت کنیم، باید بدونید نور سفید انواع مختلفی بر اساس درجه کلوین و طیف نوری داره و باید این نکته رو در زمان خرید چراغ رشد گیاه، در نظر داشته باشید. آزمایشات انجام شده نشون میدن نور سفید ۴۰۰۰ کلوین در بین نور های سفید، بهترین و بیشترین تاثیر رو روی گیاه داره ولی از نظر رتبه بندی بعد از ترکیب نوری قرمز و آبی قرار میگیره. هر چند منابع مختلف با انجام تحقیقات متعدد، اعلام میکنن نور سفید بهتر از نور قرمز و آبی برای رشد گیاه هست ولی همچنان اختلاف نظر روی این قضیه وجود داره.
مهم ترین دلیلی که باعث شده برخی از محققان نور سفید رو به عنوان بهترین رنگ نور لامپ رشد معرفی کنن، این هست که نور سفید ترکیبی از چند طیف رنگی مختلف از جمله آبی و قرمز هست و خیلی شبیه به نور خورشید هست و انواع طیف های رنگی رو شامل میشه. اما این موضوع فقط در حرف درسته و در عمل اینطور نیست چون نور سفید نمیتونه نیاز گیاه به نور آبی و قرمز رو به خوبی تامین کنه. در کنار این موضوع فناوری که در ساخت لامپ رشد سید رنگ استفاده میشه، شامل طول موج های بیشتر از ۴۶۰ نانومتر هست. این طول موج پایه نور آبی هست. اما تشخیص اصل یا جعلی بودن این لامپ ها کار سختیه نمیشه مطمئن شد که این لامپ ها طول موج های دیگه رو هم شامل میشه.
تاثیر اشعه UV بر رشد گیاه
در بررسی تاثیر انواع نور بر رشد گیاهان، نمیتوان تاثیر اشعه UV رو نادیده گرفت. اشعه UV یا نور ماورا بنفش طول موجی در محدوده ۱۰۰ تا ۴۰۰ نانومتر داره و به سه دسته a و b و c تقسیم میشه. نوع b و c فراوانی بسیار کمی در جو دارن و برای انسان هم خیلی مضر هستن. اما نوع a متفاوت از دو نوع قبلی هست و با توجه به انرژی خیلی زیادی که داره، میتونه هم مثبت باشه و هم منفی. پس منظور از تاثیر اشعه ماورا بنفش بر رشد گیاه، نوع a این اشعه هست.
اشعه UV میتونه توانایی از بین بردن میکروب ها رو داره، اما اگه باکتری های تثبیت کننده خاک در اثر این اشعه از بین برن، رشد بسیار ضعیف و عقب ماندگی گیاه رو در پی خواهد داشت. اشعه UV همچنین مقاومت گیاه رو بلاتر میبره؛ به این صورت که گیاهان برای اینکه از این اشعه تاثیری روی اونا نداشته باشه، مولکول های جدیدی میسازن که در برابر این اشعه مقاوم باشه، به این ترتیب پوسته ضخیم تر میشه اتلاف آب کم میشه. اشعه UV کارایی بالایی در تولید اکسیژن داره و همچنین باعث تسهیل فرایند فتوسنتز میشه.
نکته: در خرید لامپ رشد گیاه و یا خرید وال واشر رشد گیاهان، بررسی کنید که تا حد ممکن از اشعه UV نوع a استفاده شده باشه.
تاثیر اشعه مادون قرمز بر رشد گیاه
لامپ های رشدی که اشعه مادون قرمز دارن، میتونن تاثیر مثبت زیادی بر رشد گیاه داشته باشن. چون این اشعه روی رشد ساقه ها اثر گذاره و قابلیت عبور از بین برگ ها رو داره تا به ساقه و برگ های پایینی برسه و در فرایند فتوسنتز موثر باشه. همچنین اشعه مادون قرمز میتونه زمان گلدهی رو کاهش بده و کمک کنه گیاهان سریعتر به گل برن.
یک دیدگاه اشتباه در مورد تاثیر نور زرد بر رشد گیاهان
برخی افراد فکر میکنن چون نور خورشید زرد رنگ هست، میتونن از لامپ رشد زرد رنگ برای رشد گیاهشون استفاه کنن و تصور میکنن بهترین طیف نوری برای رشد گیاه، نور زرد هست. اما نور خورشید زرد نیست و طیفی از رنگ های مختلف نور هست که به رنگ سفید دیده میشه. همونطور که گفته شد، این رنگ نور تاثیر کاملا معمولی و گاها کمتر از معمولی بر رشد گیاه داره و نمیتونه به اندازه رنگ های آبی، قرمز و بنفش موثر باشه. میشه گفت نور زرد به عنوان مکمل در کنار رنگ های دیگه به رشد گیاه کمک میکنه. لامپ های فلورسنت و بخار سدیم که در گذشته برای رشد گیاه مورد استفاده قرار میگرفتند، فقط نور زرد رنگ تولید میکردن و طیف رنگی قرمز و آبی در ساختارشون وجود نداشت. از همین رو تاثیر آنچنانی بر رشد گیاه نداشتن و به مرور کنار گذاشته شدن.
بهترین نور لامپ رشد گیاه
همونطور که بالاتر توضیح دادیم، نور خورشید بهترین نور برای رشد گیاهانه و برای اینکه بهترین رنگ نور لامپ رشد گیاه رو داشته باشید، باید ترکیبی از طیف های مختلف نوری رو در لامپ خود ایجاد کنید تا بالاترین تاثیر رو بر رشد گیاه داشته باشه. بهترین رنگ نور برای گیاهان، ترکیبی از نور آبی و قرمز و نور بنفش هست. ترکیب نور قرمز و آبی و بنفش میشه که میتونید از نور بنفش یا از ترکیب این دو نور استفاده کنید.
امروزه محققان برای طراحی و تولید انواع چراغ های رشد مثل smd های مخصوص رشد گیاه یا پرژکتور رشد گیاه از ترکیب ۳ به ۱ ال ای دی قرمز و آبی ( با الویت نور قرمز) استفاده میکنن که تجربه نشون داده نتیجه بهتری در ایجاد طیف های تخصصی داره. برای اینکه این رنگ نور در محیط منزل چشم رو اذیت نکنه یا با دکوراسیون منزل در تضاد نباشه، از ال ای دی های سفید و زرد به نوان نور مکمل در کنار نور نور قرمز و آبی استفاده میکنن.
اگه براتون سوال شده که چرا از ترکیب ۳ به یک نور قرمز به آبی استفاده میکنن، باید بگیم چون نور آبی انرژی بالاتری نسبت به نور قرمز داره و برای اینکه گیاهان بتونن در ارتفاع یکسان میزان بهینه ای از این دو انرژی رو دریافت کنن، از این ترکیب استفاده میشه.
بد ترین رنگ لامپ رشد گیاه
همونطور که متوجه شدید لامپ های رشد میتونن طیف های رنگی مختلفی داشته باشن. در بین این رنگ ها رنگ سبز نور رشد، به عنوان بد ترین رنگ لامپ رشد شناخته میشه و کمترین تاثیر رو بر رشد گیاه داره. چون گیاهان گیرنده ای برای دریافت این رنگ نور رو ندارن. ولی به طور کلی میشه از نور سبز به عنوان مکمل در کنار رنگ های دیگه استفاده کرد.
جمع بندی
تاثیر انواع نور بر رشد گیاهان متفاوته و هر کدوم از رنگ ها تاثیر خاصی روی رشد گیاه دارن. برای اینکه بهترین نتیجه رو بگیرید، از نور بنفش برای گیاهانتون استفاده کنید. برای اینکار میتونید لامپ رشد با نور بنفش رنگ تهیه کنید یا از ترکیب نور قرمز و آبی استفاده کنید. نور سفید در برگیرنده تمام طول موج هاست ولی در رده پایین تری از نور بنفش قرار داره و نمیتونه نیاز گیاه رو مثل نور بنفش تامین کنه.
